Περί ενδοσκόπησης
Τι σημαίνει ενδοσκόπηση?
Με τον όρο ενδοσκόπηση στη Γαστρεντερολογία εννοούμε τον έλεγχο του πεπτικού συστήματος με χρήση ειδικών προηγμένων οργάνων. Οι κυριότερες και συνηθέστερα χρησιμοποιούμενες ενδοσκοπικές τεχνικές είναι η γαστροσκόπηση και η κολονοσκόπηση.
Η γαστροσκόπηση ή αλλιώς ενδοσκόπηση ανωτέρου πεπτικού περιλαμβάνει τον έλεγχο του οισοφάγου, του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου, δηλαδή του αρχικού τμήματος του λεπτού εντέρου. Διενεργείται με τον ασθενή υπό πλήρη καταστολή, γεγονός που εξασφαλίζει τόσο την απουσία ενόχλησης για τον ασθενή όσο και τον επαρκή έλεγχο από τον ιατρό.
Η κολονοσκόπηση ή αλλιώς ενδοσκόπηση κατωτέρου πεπτικού περιλαμβάνει τον έλεγχο του παχέος εντέρου και του τελικού ειλεού, δηλαδή του τελικού τμήματος του λεπτού εντέρου. Και αυτή διενεργείται με τον ασθενή υπό πλήρη καταστολή για τους ίδιους ακριβώς λόγους.
Γιατί κάνουμε ενδοσκοπήσεις?
Οι ενδοσκοπήσεις διενεργούνται είτε για διαγνωστικούς είτε για θεραπευτικούς λόγους.
Κύριος στόχος των διαγνωστικών ενδοσκοπήσεων είναι η πρώιμη αναγνώριση βλαβών, ο αποκλεισμός κακοηθειών αλλά και η διάγνωση καλοήθων παθήσεων που όμως μπορεί να καταστούν επίσης επικίνδυνες. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί το έλκος (στομάχου ή δωδεκαδακτύλου) το οποίο είναι μία καλοήθης πάθηση, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε αιμορραγία και να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του ασθενούς. Σημαντικός στόχος, ειδικά της κολονοσκόπησης, είναι η αναγνώριση πολυπόδων του παχέος εντέρου, που γνωρίζουμε ότι αποτελούν τον πρόδρομο του καρκίνου. Διαβάστε περισσότερα εδώ.
Ως θεραπευτική ενδοσκόπηση ορίζεται αυτή που πραγματοποιείται με στόχο την παρέμβαση για κάποιο υποκείμενο νόσημα. Π.χ σε περίπτωση αιμορραγίας με στόχο την παύση της ή σε περίπτωση ενός γνωστού πολύποδα με στόχο την αφαίρεσή του.
Έχουν κινδύνους οι ενδοσκοπήσεις?
Όσο και αν οι ιατροί αποφεύγουν να το αναφέρουν στους ασθενείς του, κάθε επεμβατική πράξη στην ιατρική έχει κινδύνους. Οι σημαντικότεροι κίνδυνοι των ενδοσκοπήσεων είναι η αιμορραγία και η διάτρηση. Η αιμορραγία μπορεί να προκληθεί εξαιρετικά σπάνια μετά από λήψη βιοψιών ή μετά από μία επεμβατική πράξη όπως η αφαίρεση ενός πολύποδα. Διακρίνεται σε άμεση, δηλαδή την ώρα της ενδοσκόπησης, και σε καθυστερημένη. Η καθυστερημένη αιμορραγία εμφανίζεται έως και 21 ημέρες μετά την ενδοσκόπηση, η πλειοψηφία των αιμορραγιών όμως αφορά τις πρώτες 7ημέρες. Σε κάθε περίπτωση επεμβατικής ενδοσκόπησης ο ασθενής λαμβάνει τις κατάλληλες οδηγίες από τον ιατρό του για το πως θα αντιμετωπίσει ενδεχόμενη επιπλοκή.
Η διάτρηση είναι εξαιρετικά σπάνια επιπλοκή της ενδοσκόπησης και αφορά ουσιαστικά μία «μικρή τρύπα» στο τοίχωμα του εντέρου. Μπορεί να προκληθεί είτε κατά τη διάρκεια διαγνωστικής ενδοσκόπησης (εξαιρετικά σπάνια), είτε κατά τη διάρκεια μία επεμβατικής πράξης (συχνότητα περίπου 1%). Η αντιμετώπισή της εξαρτάται από το μέγεθος της, αλλά είναι σημαντικό να γνωρίζει ο ασθενής ότι υπάρχει υψηλή πιθανότητα να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση για την αποκατάστασή της.
Πολύποδες και καρκίνος παχέος εντέρου
Ακόμη και σήμερα ο καρκίνος του παχέος εντέρου παραμένει ένα συχνός καρκίνος, όντας ο 3ος συχνότερος σε άντρες και γυναίκες. Από τη στιγμή που θα διαγνωστεί ο καρκίνος του παχέος εντέρου ακολουθεί μία σειρά εξετάσεων (αιματολογικών και απεικονιστικών) και εν συνεχεία η θεραπεία, η οποία περιλαμβάνει σίγουρα το χειρουργείο και πιθανά και χημειοθεραπείες. Όμως ο στόχος της σύγχρονης ιατρικής είναι να μην φτάνουμε σε αυτό το σημείο και να αποφεύγουμε όλες αυτές τις επώδυνες σωματικά και ψυχικά διαδικασίες. Η τρέχουσα γνώση μας δείχνει ότι πριν δημιουργηθεί ένας καρκίνος, προηγείται η ανάπτυξη των πολυπόδων. Συνήθως απαιτούνται αρκετά χρόνια μεταξύ της εμφάνισης ενός πολύποδα και της εξέλιξης του τελικά σε καρκίνο. Αυτό το χρονικό διάστημα μας δίνει το περιθώριο να προλάβουμε την εξέλιξη της νόσου. Και η πρόληψη αυτή,είναι η κολονοσκόπηση, κατά την οποία είναι δυνατή τόσο η διάγνωση του πολύποδα όσο και η αφαίρεσή του (πολυποδεκτομή).
Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν αρκετά είδη πολυπόδων. Κάποιοι είναι εντελώς αθώοι και δεν μπορούν να εξελιχθούν σε κακοήθεια (π.χ. υπερπλαστικοί πολύποδες), ενώ κάποιοι άλλοι έχουν δυναμικό εξέλιξης σε κακοήθεια (αδενωματώδεις πολύποδες). Αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποιός πολύποδας (από αυτούς που έχουν δυναμικό εξέλιξης σε κακοήθεια) θα εξελιχθεί τελικά σε κακοήθεια και ως εκ τούτου αφαιρούμε όλους τους πολύποδες που ανευρίσκονται κατά την ενδοσκόπηση.
Μετά την αφαίρεση κάθε πολύποδας αποστέλλεται για ιστολογική εξέταση και αναλόγως με το αποτέλεσμα καθορίζεται και το διάστημα επανελέγχου. Το συνηθέστερο είναι να χρειάζεται επανάληψη της εξέτασης μετά από 3 έτη. Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι με την ενδοσκόπηση και την πολυποδεκτομή μπορούν να αφαιρεθούν ακόμα και αρχόμενοι καρκίνοι παχέος εντέρου, γεγονός που εξασφαλίζει την αποφυγή ενός χειρουργείου.
Συμπερασματικά η κολονοσκόπηση αποτελεί σήμερα το καλύτερο διαθέσιμο μέσο για την έγκαιρη διάγνωση, πρόληψη και ενίοτε θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου.
Πότε πρέπει να κάνω την 1η μου κολονοσκόπηση?
Όλοι μας, ανεξαρτήτως συμπτωμάτων, πρέπει να κάνουμε την πρώτη μας κολονοσκόπηση στην ηλικία των 50 ετών. Εξαίρεση αποτελούν οι συγγενείς ασθενών με καρκίνο παχέος εντέρου, οι οποίοι πρέπει να κάνουν την πρώτη τους κολονοσκόπηση 10 χρόνια νωρίτερα από την ηλικία που εμφάνισε την κακοήθεια ο συγγενής τους. Δηλαδή, αν πχ ο πατέρας μου εμφάνισε καρκίνο παχέος εντέρου σε ηλικία 54 ετών, τότε εγώ πρέπει να κάνω την πρώτη μου κολονοσκόπηση όταν θα γίνω 44 ετών. Φυσικά, αν ο συγγενής μας εμφάνισε τον καρκίνο σε ηλικία μεγαλύτερη των 60ετών, τότε ισχύει το ηλικιακό όριο των 50 ετών. Πχ αν ο πατέρας μου εμφάνισε καρκίνο παχέος εντέρου στα 65 του έτη, τότε εγώ πρέπει να κάνω κολονοσκόπηση όταν γίνω 50 ετών.
Έχει αποτέλεσμα η κολονοσκόπηση ως πρόληψη?
Με βάση τα σύγχρονα δεδομένα η κολονοσκόπηση έχει αποτέλεσμα, καθώς επιτυγχάνεται η μείωση του καρκίνου του παχέος εντέρου στις ηλικίες άνω των 50 ετών. Θεωρητικά αν επιτύχουμε την ευρεία χρήση της κολονοσκόπησης ως πρόληψη θα καταφέρουμε την ραγδαία μείωση (έως σχεδόν εξάλειψη) του καρκίνου του παχέος εντέρου. Αυτό που αποτελεί ανησυχητικό σημείο είναι η αύξηση των περιστατικών καρκίνου παχέος εντέρου στις νεότερες ηλικιακές ομάδες. Αυτό έχει οδηγήσει σε αλλαγή της τακτικής σε κάποιες χώρες (όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής), ελαττώνοντας το ηλικιακό όριο για την 1η κολονοσκόπηση στα 45 έτη.